نقد، پژوهش، پايان‌نامه

پايان‌نامه‌ها و مقاله‌های پژوهشي

∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇

نقد و يادداشت بر كتاب‌ها در رسانه‌ها

∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇∇

نگاهی به گستره‌ی طنز و مطایبه و شگردهای آن در آثار فرهاد حسن‌زاده 209 241 فرهاد حسن‌زاده

نگاهی به گستره‌ی طنز و مطایبه و شگردهای آن در آثار فرهاد حسن‌زاده

این مقاله در مجله‌ی علمی پژوهشی ادبیات کودک شیراز شماره 12، پاییز و زمستان 1394 به چاپ رسیده است. آقایان حسین ادهمی و علی صفایی زحمت نگارش این مقاله‌ی مفصل را کشیده‌اند و در آن به تحلیل تکنیک‌هایی که در نگارش طنز کتاب روزنامه سقفی همشاگردی به کار رفته پرداخته‌اند.

اصل مقاله را می‌توانید اینجا بخوانید

چتری با پروانه‌های سفید
اثر پروانه‌ای| نقدی بر کتاب چتری با پروانه‌های سفید 300 374 فرهاد حسن‌زاده

اثر پروانه‌ای| نقدی بر کتاب چتری با پروانه‌های سفید

◊ سحر سلطانی

۱. “بال زدن یک پروانه در گوشه ای از دنیا، می‌تواند در قاره‌ای دیگر طوفان به پا کند.” پدیده ی *اثر پروانه ای یا butterfly effect *  می گوید هر کار کوچکی در جهان می تواند منجر به نتایج  بزرگ و شگفت آوری شود.

۲. دو ساعت مانده به تحویل سال، اردلان در سلمانی است و هنوز نوبتش نشده، آتوسا پشت در خانه شیرین خانم خیاط مانده و هرچقدر در می زند تا لباس های عیدش را بگیرد کسی در را باز نمی کند. مریم و علی ، خواهر و برادری که سر چهاراه گل فروشی می کنند باید زود گلها را بفروشند و برای تحویل سال پیش مادر برگردند. باران در شهر دود زده و خاکستری قصه ما شروع می شود و چتری با پروانه های سفید باز می شود. حلقه های زنجیر به هم می پیوند و لحظه تحویل سال توپ صدا می کند.

call me Ziba
یک روزِ صد و نود و دو صفحه‌ای | معرفی کتاب «زیبا صدایم کن» 700 875 فرهاد حسن‌زاده

یک روزِ صد و نود و دو صفحه‌ای | معرفی کتاب «زیبا صدایم کن»

نیلوفر نیک بنیاد

«زیبا صدایم کن» رمانی برای نوجوانان است؛ ماجرای دختر پانزده ساله‌ای به نام زیبا که خیلی بیشتر از سنش تجربۀ زندگی دارد. او در مرکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست زندگی می‌کند، پدرش در یک بیمارستان روانی بستری است، مادرش دوباره ازدواج کرده و ناپدری بداخلاقی دارد که گاهی او را مجبور به دستفروشی و کارهای دیگر می‌کند. اما این کتاب همۀ زندگی زیبا را روایت نمی‌کند، بلکه فقط یک روز از زندگی او را شرح می‌دهد؛ آن هم روز تولد پانزده سالگی‌اش؛ روزی که پدرش از او می‌خواهد کمکش کند از تیمارستان فرار کند تا بتوانند یک جشن تولد دو نفره برگزار کنند و همین فرار است که جرقۀ تمام اتفاقات بعدی داستان را می‌زند.

پی‌تی‌کو... پی‌تی‌کو...
 خروج از محدودیت 350 435 فرهاد حسن‌زاده

 خروج از محدودیت

یادداشتی بر کتاب «پی‌تی‌کو… پی‌تی‌کو…»
◊ عادله خلیفی

پی تی کو …پی تی کو… صدای آشنای دویدن اسب در قصه‌هاست. اینکه این اسب سفید باشد یا سیاه، بلند باشد یا کوتاه، چاق باشد یا لاغر، خیلی تفاوت ندارد بلکه مهم کنش‌های آن در داستان کودک است. پی تی کو…پی تی کو… سه داستان دارد که برای گروه سنی ب و ج نوشته شده است .

چتری با پروانه‌های سفید
داستانی واقع‌گرایانه در آستانه سال نو 300 374 فرهاد حسن‌زاده

داستانی واقع‌گرایانه در آستانه سال نو

  1. “بال زدن یک پروانه در گوشه‌ای از دنیا، می‌تواند در قاره‌ای دیگر طوفان به‌پا کند.” پدیده‌ی *اثر پروانه‌ای یا butterfly effect *  می‌گوید هر کار کوچکی در جهان می‌تواند منجر به نتایج  بزرگ و شگفت‌آوری شود.
  2. دو ساعت مانده به تحویل سال، اردلان در سلمانی است و هنوز نوبتش نشده، آتوسا پشت در خانه شیرین خانم خیاط مانده و هرچقدر در می زند تا لباس‌های عیدش را بگیرد کسی در را باز نمی کند. مریم و علی ، خواهر و برادری که سر چهاراه گل فروشی می کنند باید زود گل‌ها را بفروشند و برای تحویل سال پیش مادر برگردند. باران در شهر دود زده و خاکستری قصه ما شروع می شود و چتری با پروانه‌های سفید باز می‌شود. حلقه‌های زنجیر به هم می پیوندد و لحظه تحویل سال توپ صدا می کند.
  3. داستانی واقع گرایانه در آستانه سال نو با مفاهیمی دسته اول از زندگی روزمره انسان‌ها.

زیبا صدایم کن در مشهد
چراغ کانون همیشه در من روشن است 800 533 فرهاد حسن‌زاده

چراغ کانون همیشه در من روشن است

نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان در مشهد گفت: من فرزند کانون هستم و وقتی آن را یافتم به یکی از بزرگ‌ترین لذت‌های زندگی رسیدم و حس کردم چراغی در من روشن شد که تا امروز روشن است.

به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، فرهاد حسن‌زاده در شصت‌وهشتمین نشست انجمن ادبی آفتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان خراسان رضوی با بیان این مطلب افزود: خوشحالم که امروز در خانه خودم هستم.

call me Ziba
دخترخانمی به نام زیبا 700 875 فرهاد حسن‌زاده

دخترخانمی به نام زیبا

نگاهی به کتاب «زیبا صدایم کن»

پروانه پارسا/ مجله سلام بچه‌ها

«زیبا صدایم کن» عنوان کتابی است که فرهاد حسن‌زاده برای نوجوانان گروه سنی «د» و «ه» نوشته است. این کتاب در مجموعه‌ی «رمان نوجوان امروز» از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با تیراژ 7000 نسخه در 192 صفحه به چاپ رسیده است.

نویسنده، این کتاب را به مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که روزگاری دست او را گرفته است، تقدیم کرده است.

آیا تا به حال جشن تولدی را که در میان هیاهوی خیابان‌های تهران برگزار می‌شود، دیده‌اید؟

شما با خواندن کتاب «زیبا صدایم کن» به این جشن دعوت می‌شوید. اما قبل از برگزاری این جشن، «زیبا» باید کارهایی را انجام دهد! باید چند متر طناب و چندتا آب‌میوه‌ی پاکتی برای پدر ببرد. کجا؟

زیبا صدایم کن
یادداشت دکتر نیره توکلی برای رمان زیبا صدایم کن 336 351 فرهاد حسن‌زاده

یادداشت دکتر نیره توکلی برای رمان زیبا صدایم کن

✅رمان سرشار است از غافلگیری به سبب خلق موقعیت‌هایی که تضاد میان ذهن و عین، واقعیت و رؤیا و پرسه زنی در جهان تخیل و بازگشت دردناک به جهان واقعی را نمایش می‌دهد. حسن‌زاده، با بیانی جسورانه و بی تعارف و رودربایستی، موقعیت دردناک و آسیب پذیر دختری پانزده ساله را، که بزرگترین دلخوشیش دیدن پدر و گذراندن ساعاتی در آغوش پرمهر و حمایتگر اوست، نصویر می کند. رؤیایی که همراه می شود با تصویری از برگزاری جشن تولد پانزده سالگیش، به الگوی آدم‌های مرفهی که غم نان ندارند. شامی در رستورانی درجه یک، دریافت هدیه‌های باارزش (انگشتر طلا و تبلت و…). آرزوی چندان بزرگی نیست، اما واقعیت دردناک دیوانگی پدر در حدی که حتی ممکن است جان دختر را هم به خطر بیندازد، اعتیاد و ازدواج مجدد مادر با مردی که چشمان ناپاکی دارد و زندگی دخترک در محل نگهداری کودکان بی سرپرست عمق دردناک ناممکن بودن این آرزوی کوچک را آشکار می‌کند. حسن زاده در ایجاد همدلی با دختر نوجوان و درک فاجعۀ زندگی او بسیار تواناست. اما زبان روایت او شاید اندکی به زبان لمپنی نزدیک تر و از زبان دحتری نوجوان دور باشد. به سخن دیگر، زبان راوی یا دختر نوجوان بیشتر یادآور زبان لمپنی اخراجی‌هاست تا زبان دختری نوجوان.

نامه‌ای از روستای ابویسان 800 600 فرهاد حسن‌زاده

نامه‌ای از روستای ابویسان

به نام خداوند لوح و قلم               حقیقت نگار وجود و عدم

سلام، سلام، سلام. هزاران هزار سلام خدمت جناب اقای حسن زاده‌ی عزیز.

درود بر شما. شمایی که از نظر من بهترین نویسنده­‌ی کتاب برای نوجوانی مثل من هستید. امیدوارم به بقیه نویسنده‌های محترم بر نخوره. اما بریم سر اصل مطلب. اقای حسن‌زاده از شما کتاب‌های زیادی خوندم و امروز می‌خوام کمی درباره‌­ی کتاب‌های ((در روزگاری که هنوز پنج شنبه و جمعه اختراع نشده بود))، ((هستی))، ((لبخند ها کشمشی یک خانواده خوشبخت))، ((هندوانه به شرط عشق))و ((هویج بستنی)) حرف بزنم. ببخشید که خیلی زیاده اما لطفا نامه رو تا اخر بخونید خیلی متشکرم.

چتری با پروانه‌های سفید
یادداشتی بر چتری با پروانه‌های سفید 400 479 فرهاد حسن‌زاده

یادداشتی بر چتری با پروانه‌های سفید

داستان‌های نوروزی

سمیه مهرگان (نویسنده و روزنامه‌نگار) / روزنامه آرمان شماره ۳۵۶۰/ ۱۷ اسفند ۱۳۹۶

نزدیک عید که می‌شود یادمان می‌افتد که یک‌سری کارها را باید «زود، تند، سریع» انجام بدهیم. درست مثل اردلان، خودمان را به پیرایشگاه برسانیم و موهایمان را کوتاه کنیم. یا مثل آتوسا خودمان را به خیاطی شیرین‌خانم برسانیم تا لباس سال نویمان را بگیریم. و یا مثل مریم و علی دوتا از کودکان کار که باید گل‌هایشان را بفروشند تا بتواننده زودتر خودشان را به لحظه تحویل سال برسانند.

اردلان و آتوسا و مریم و علی شخصیت‌های داستان «چتری با پروانه‌های سفید» فرهاد حسن‌زاده هستند که دو ساعت مانده به لحظه تحویل سال نو، درحالی‌که می‌خواهند کارشان را هم انجام دهند، از سوی دیگر نگرانِ تندتند گذشتن زمان هم هستند که مبادا سر لحظه تحویل سال نو به خانه نرسند. نگرانی و دلواپسی‌هایی که همه‌مان به وقت تحویل سال نو تجربه‌اش کرده‌ایم. از وقتی که مثل اردلان و آتوسا و مریم و علی کودک بودیم تا وقتی که بزرگ شدیم. حتما اردلان و آتوسا و مریم و علی قصه فرهاد حسن‌زاده هم وقتی بزرگ شوند، وقتی به دو ساعت مانده به لحظه تحویل سال برسند، یاد آن‌روزی می‌افتند که چطور در یک لحظه، آنها در یک نقطه به‌هم برخورد کردند: در نقطه‌ای که زمین به احترام آنها، باوقار و زیبا، زیر پایشان ایستاده بود، زمان را نگه داشته بود، تا آنها -و شاید همه کودکان شهر- کارهاشان را انجام دهند تا به موقع به لحظه تحویل سال نو برسند و به دور سفره هفت سین، با خانواده دعای تحویل سال را با لحظه شلیک توپ بخوانند.

«چتری با پروانه‌های سفید» با تصویرسازی خوب غزاله بیگدلو از سوی کتاب طوطی (واحد کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) منتشر شده است. فرهاد حسن‌زاده نویسنده این داستان، نامی آشنا در ادبیات داستانی معاصر است، و شاید به جرات می‌توان گفت مهم‌ترین و بزرگ‌ترین نویسنده کودک و نوجوان امروز ایران، که در سال 1396 عنوان نویسنده منتخب جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن را به دست آورد. از حسن‌زاده بیش از هفتاد کتاب در حوزه‌های مختلف منتشر شده، که برخی از آنها به زبان‌های انگلیسی، چینی، فرانسوی و…. ترجمه و از برخی نیز فیلم و انیمیشن ساخته شده است. حسن‌زاده تاکنون بیش از بیست جایزه برای آثارش گرفته که مهم‌ترینشان نشان ماه طلایی از جایزه جشنواره بزرگ برگزیدگان ادبیات کودک و نوجوان است. وی در سال گذشته نیز از سوی ایران نامزد جایزه جهانی آسترید لیندگرن شد. ماروپله، ماشو در مه، لولوی زیبای قصه‌گو، سنگ‌های آرزو، کنار دریچه نیم‌کت هفتم، قصه‌های کوتی‌کوتی، عقرب‌های کشتی بمیک، زیبا صدایم کن، هستی، از دیگر آثار حسن‌زاده در حوزه کودک‌ونوجوان است و رمان «حیاط خلوت» (نامزد جایزه گلشیری، کتاب سال ایران و قلم زرین) مهم‌ترین اثر وی در حوزه بزرگسال.

در بخشی از داستان «چتری با پروانه‌های سفید» می‌خوانیم:

به عقربه‌های ساعت نگاه کن! دو ساعت دیگر سال نو می‌شود و آن دختر، اسمش چیست؟ مریم. بله، مریم هنوز پشت چراغ قرمز ایستاده و به آن طرف چهارراه نگاه می‌کند. برادرش علی را می‌بیند که به ماشین‌های پشت چراغ قرمز گل می‌فروشد. مریم نگاهی به گل‌های خودش می‌اندازد و دلش می‌گیرد. زمان می‌گذرد و او هنوز گل‌ها را نفروخته.

مریم می‌گوید «ساعت چند است؟»

راننده می‌گوید: «دو ساعت دیگر توپ می‌ترکد!»

فرهاد حسن‌زاده و معیارهای نوبل ادبیات کودک و نوجوان/ محسن هجری 575 336 فرهاد حسن‌زاده

فرهاد حسن‌زاده و معیارهای نوبل ادبیات کودک و نوجوان/ محسن هجری

خبر کوتاه بود: «دفتر بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان «IBBY» با انتشار فهرست اسامی نامزدهای دریافت جایزه‌ی هانس کریستین اندرسن، نام فرهاد حسن‌زاده، نویسنده‌ی ایرانی، را نیز برای رقابت به منظور دریافت این جایزه در این فهرست قرار داد .او در مرحله‌ی نهایی باید با ماری آدو مورایل از فرانسه، اکیو کادونو از ژاپن، جوی کاولی از نیوزلند و اولف استارک از سوئد رقابت کند.»

اما این خبر کوتاه، به واقع پیامد روندی بلندمدتبه در ازای نزدیک به سه دهه فعالیت مستمر فرهاد در عرصه‌ی ادبیات کودک و نوجوان ایران بود. این‌که حسن‌زاده در مرحله‌ی نهایی نوبل کوچک برگزیده شود، بدون شک از بزرگ‌ترین موفقیت‌های ادبیات کودک و نوجوان ایران در طول دهه‌های اخیر است. اما حتی اگر این اتفاق نیفتد، چیزی از ارزش‌های غیرقابل انکار کارنامه‌ی ادبی این نویسنده کم نمی‌کند.

بنا بر اعلام هیئت داورانIBBY مهم‌ترین معیارهای انتخاب برگزیدگان، زیبایی‌شناسی، ادبیات نوشتاری، نوآوری، طراوات، توانایی متن، کنجکاوی‌ها و نیز ارتباط مستمر اثر با مخاطب بوده است. با توجه به این‌که هیئت داوران ترکیبی بسیار متنوع از کشورهایی چون کانادا، روسیه، ژاپن، اسپانیا، اسلوونی، یونان، لبنان، ونزوئلا، مصر، آرژانتین و آمریکا بوده، راه‌یابی حسن‌زاده به مرحله‌ی نهایی گویای آن است که او به زبانی مشترک و قابل فهم برای فرهنگ‌های گوناگون دست یافته است؛ زبانی که متکی به زیبایی‌شناسی، نوآوری، طراوت و مهم‌تر از همه فهم نیازهای مخاطبان بوده است.

سال ۱۳۸۳ در نقدی بر آثار فرهاد حسن‌زاده مجموعه آثارش را از سال های ۶۸ تا ۷۸ نمونه‌ای از یک حس نوستالژیک در ادبیات کودک و نوجوان ایران توصیف کردم. حسی که تأثیرپذیری نویسنده از جغرافیای زندگی‌اش را در شهر آبادان به تصویر می‌کشید و با آن‌که حتی در اثر درخشان حسن‌زاده، یعنی رمان هستی، این حس نوستالژیک هم‌چنان دیده می شود، او در این حس که گاهی با رگه‌هایی از تلخی آمیخته، متوقف نمی‌ماند. روی آوردن حسن‌زاده به فانتزی، طنز و فضاهایی که قرین شادمانی و تحول برای مخاطبان است، نشان می‌دهد او علی رغم دلبستگی‌های نوستالژیک خود، به مخاطبان احترام می‌گذارد و نیازها و زبان آن‌ها را در آثار و تألیفات خود لحاظ می‌کند.

برای کسانی که فرهاد حسن‌زاده را از نزدیک می شناسند، ویژگی استمرار و تلاشگری او در امر نوشتن بارز است. او پیوسته در فضاهای متنی به دنبال راه‌های جدیدی می‌گردد که با مخاطب امروز حرف‌هایش را در میان بگذارد و حالا که داورانی از کشورها و فرهنگ‌های متفاوت او را به خاطر داشتن چنین ویژگی‌هایی شایسته‌ی راه‌یابی به مرحله‌ی نهایی جایزه‌ی هانس کریستین آندرسن دانسته‌اند، با اطمینان خاطر می‌توان گفت که فرهاد حسن‌زاده به زبان مشترک ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون دست یافته است؛ دستاوردی که می‌تواند برای ادبیات کودک و نوجوان ایران راهگشا باشد.

به قطع و یقین هر نویسنده‌ی ایرانی مسیر مورد علاقه‌ی خود را در انتخاب مضامین و فضاهای متنی دنبال می‌کند، اما نکته‌ای که از فرهاد می‌توان آموخت، داشتن گوشه‌ی چشمی به مخاطبان بدون مرزی است که در سراسر جهان می‌توانند خواننده‌ی ادبیات معاصر ایران باشند.

    روزی روزگاری

    فرهاد حسن‌زاده

    فرهاد حسن زاده، فروردین ماه ۱۳۴۱ در آبادان به دنیا آمد. نویسندگی را در دوران نوجوانی با نگارش نمایشنامه و داستان‌های کوتاه شروع کرد. جنگ تحمیلی و زندگی در شرایط دشوار جنگ‌زدگی مدتی او را از نوشتن به شکل جدی بازداشت. هر چند او همواره به فعالیت هنری‌اش را ادامه داد و به هنرهایی مانند عکاسی، نقاشی، خطاطی، فیلنامه‌نویسی و موسیقی می‌پرداخت؛ اما در اواخر دهه‌ی شصت با نوشتن چند داستان‌ و شعر به شکل حرفه‌ای پا به دنیای نویسندگی کتاب برای کودکان و نوجوانان نهاد. اولین کتاب او «ماجرای روباه و زنبور» نام دارد که در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسید. حسن‌زاده در سال ۱۳۷۲ به قصد برداشتن گام‌های بلندتر و ارتباط موثرتر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان از شیراز به تهران کوچ کرد…

    دنیای کتاب‌ها... دنیای زیبایی‌ها

    کتاب‌ها و کتاب‌ها و کتاب‌ها...

    فرهاد حسن‌زاده برای تمامی گروه‌های سنی کتاب نوشته است. او داستان‌های تصویری برای خردسالان و کودکان، رمان، داستان‌های کوتاه، بازآفرینی متون کهن و زندگی‌نامه‌هایی برای نوجوان‌ها و چند رمان نیز برای بزرگسالان نوشته است.

    ترجمه شده است

    به زبان دیگران

    برخی از کتاب‌های این نویسنده به زبان‌های انگلیسی، چینی، مالایی، ترکی استانبولی و کردی ترجمه شده و برخی در حال ترجمه به زبان عربی و دیگر زبا‌ن‌هاست. همچنین تعدادی از کتاب‌هایش تبدیل به فیلم یا برنامه‌ی رادیو تلویزیونی شده است. «نمكی و مار عينكي»، «ماشو در مه» و «سنگ‌های آرزو» از كتاب‌هايي هستند كه از آن‌ها اقتباس شده است.

    بعضی از ویژگی‌های آثار :

    • نویسندگی در بیشتر قالب‌های ادبی مانند داستان كوتاه، داستان بلند، رمان، شعر، افسانه، فانتزی، طنز، زندگينامه، فيلم‌نامه.
    • نویسندگی برای تمامی گروه‌های سنی: خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال.
    • خلق آثاری تأثیرگذار، باورپذیر و استفاده از تكنيك‌های ادبی خاص و متفاوت.
    • خلق آثاری كه راوی آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند؛ روايت‌هايی مملو از تصویرسازی‌های عینی و گفت‌وگوهای باورپذير.
    • پرداختن به موضوع‌های گوناگون اجتماعی چون جنگ، مهاجرت، کودکان كار و خيابان، بچه‌های بی‌سرپرست يا بدسرپرست و…
    • پرداختن به مسائلی که کمتر در آثار کودک و نوجوان دیده می‌شود، مانند جنگ و صلح، طبقات فرودست، افراد معلول، اختلالات شخصیتی‌ـ‌روانی و…
    • تنوع در انتخاب شخصیت‌های محوری و كنشگر (فعال). مشخصاً دخترانی که علیه برخی باورهای غلط ایستادگی می‌کنند.
    • بهره‌گیری از طنز در کلام و روایت‌های زنده و انتقادی از زندگی مردم كوچه و بازار.
    • زبان ساده و بهره‌گیری اصولی از ویژگی‌های زبان بومی و اصطلاح‌های عاميانه و ضرب‌المثل‌ها.

    او حرف‌های غیرکتابی‌اش را این‌جا می‌نویسد.

    به دیدارش بیایید و صدایش را بشنوید