گزارشی از نشست شورای کتاب کودک
در نشست «تن در ادبیات کودک و نوجوان با تاکید بر آثار فرهاد حسن‌زاده» بر لزوم توجه همزمان به جسم و ذهن به صورت توامان تاکید شد و بی توجهی به مقوله تن در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به عنوان عاملی جهت نادیده گرفتن بخشی از مصائب کودکان مطرح شد.
به گزارش ایسنا، در نشست تن در ادبیات کودک و نوجوان با تاکید بر آثار فرهاد حسن زاده دکتر حسین شیخ رضایی که مسئولیت اداره این نشست را بر عهده داشت گفت: آثار فرهاد حسن زاده در این زمینه بسیار حائز اهمیت است چرا که در 7 رمان این نویسنده می‌توان به بررسی حضور تن در ادبیات پرداخت. یکی از آثار اخیر این نویسنده اساسا با موضوعیت تن شکل گرفته است. رمان هستی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با محور قرار دادن موضوع بدن شکل گرفته است.
وی گفت: موضوع تن در زمره مسائلی است که کمتر به آن پرداخته شده است. همیشه این تفکر در جامعه رواج داشته و دارد که ذهن و فکر بر بدن ارجحیت دارد. درواقع تنانگی موضوعی است که اگرچه هنر به آن بعضا توجه دارد ولی فلسفه هیچ علاقه ای به پرداختن به آن نشان نمی دهد. این مبحث در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به طور برجسته‌تری خود را نشان داده و می دهد. یکی از مهم‌ترین مسائلی که ادبیات می باید بپردازد بحث حاکمیت کودکان بر بدن خویش است ولی ما می‌بنیم که این اتفاق نیفتاده است. ظاهرا نوعی نگرش مانع پرداختن به این موضوع شده و می شود، در حالی که پرداخت ادبی این موضوع می تواند به کاهش بسیاری از اخبار ناخوشایند منجر شود.
در این نشست که با حضور دکتر عبدالرحمن نجیل رحیم، عصب پژوه و عصب شناس اجتماعی و دکتر جواد مجابی نویسنده و منتقد ادبی و هنری همراه بود، دکتر مجابی ضمن بررسی تاریخ ادبیات ایران گفت: امروزه روز تنانگی در جامعه رشد پیدا کرده است، ما چه این را بخواهیم و چه نخواهیم واقعیتی است که به سمت آن حرکت می کنیم، بنابراین علی رغم هزار سال ستایش روح امروز جسم محل توجه هنرمندان قرار گرفته است.
این نویسنده تاکید کرد که تعادل در بین جسم و روح بسیار حائز اهمیت است. شاعران آغازی ما مثل رودکی، منوچهر دامغانی، فرخی سیستانی و حتی فردوسی به این تعادل باور داشتند و شاهد هستیم که فردوسی ضمن تاکید بر جهان اخروی با پرداختن به حماسه به موضوعات جسمانی می پردازد و در اوایل قرن چهارم و پنجم شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی داستان‌های عاشقانه را که مسائلی جسمانی هستند مطرح می کنند اما از قرن ششم با حمله مغول ارتباط بین جهان مادی و جهان معنوی در ذهن ایرانی منقطع می شود و افرادی چون سنایی، عطار و مولانا به مبحث تضاد بین جسم و روح می پردازند، در حالی که در همان زمان فلاسفه یونان برای جسم ارزش زیادی قائل بودند.
وی افزود: از قرن ششم به سبب شرایط محیطی، عشق‌های معنوی مطرح می شود، از زمانی که ما از حافظ عبور می کنیم حکومت‌های ظالمی روی کار می آیند که با روی کارآمدن‌شان بحث حاکم و رعیت شکل می گیرد. چرا؟ رعیت برای خود حقوق انسانی را قائل نیست چون به جسم باور ندارد. آگاه شدن به جسم و مادیات جهان محور ادبیاتی است که در آن روابط انسانی دیده می شود.
این منتقد ادبی و هنری تصریح کرد: در طول تاریخ حکومت های فاسد از قرن ششم تا مشروطیت هیچ اهمیتی برای مردم به عنوان جسم جامعه قائل نشده‌اند، یعنی نه تنها جسم فرد بلکه جسم جامعه هم منفور بوده است. این موضوع را می‌توان از انفعال مردم به خوبی درک کرد. انفعالی که امروز ما در افغانستان شاهد آن هستیم اما از دوره قرن چهاردهم که مصادف است با تقریبا سال‌های 1300 به بعد در ایران، قصه نویسی، شعر، تئاتر، موسیقی و … شکل می گیرد. در این‌جا ملت در برابر رعیت قرار می گیرد و بحث آزادی و قانون مطرح می شود. بنا به گفته این نویسنده نیما یوشیج جزو اولین کسانی بود که به عینیت جامعه توجه کرد. بنابراین او در اشعارش ضمن استفاده از استعاره‌ها به توجه به مسائل عینی توجه می کند.
جواد مجابی تاکید کرد: بعدها هدایت و افراد دیگر به مادیات بیرونی در آثارشان توجه کردند. موضوع تنانگی در جامعه روز به روز رشد پیدا می کند، بنابراین علی رغم هزاران سال ستایش روح امروز جسم و تنانگی موضوعی است که هنرمندان به آن توجه دارند.
عبدالرحمان نجیل رحیم عصب پژوهش و عصب شناس نیز با حضور در این نشست تاکید کرد: کار مهم ادبیات ساختن دنیایی تازه برای ماست، دنیایی غیرقابل دست یافتنی‌تر و رمز آلود. آنان که به ادبیات گرایش دارند در واقع می خواهند دنیای درون ما را به ما بشناسانند و از این منظر کار آنان قابل ارزش است.
این عصب‌شناس تاکید کرد: شما در خواندن رمان، فعالیت بخشی از مغز خود را خاموش می کنید تا بتوانید با تخیلات نویسنده همراه شوید، چون این موضوع درک مستقیم از اثر را پدید می آورد، یعنی در نهایت شما با تن خود تفسیر می کنید. هرچه رمان احساسات شما را بیشتر تحریک کند به شما نزدیک‌تر می شود و شما بهتر با آن ارتباط برقرار می کنید بنابراین اثری موفق است که از راه نوشته بتواند با دنیای درونی شما ارتباط برقرار کند، یعنی رویا به ادبیات نزدیک است. شما وقتی ادبیات می خوانید آن را با احساسات خود و بعد مفهوم تنانه بدل می کنید.
بنا به گفته این عصب شناس تعادل بین جسم و روح موضوعی است انکارناپذیر که انسان برای رسیدن به تعالی واقعی نیازمند تامین آن است.