گزارشی از چگونگی و چرایی معرفی “فرهاد حسن زاده” برای نامزدی جایزه هانس کریستین اندرسن:
مقدمه:
جایزه هانس کریستین اندرسن یا نوبل کوچک معتبرترین جایزه ادبی و هنری در حوزه ادبیات کودکان است که از سوی دفتربین المللی کتاب برای نسل جوان به منظور بالا بردن سطح ادبی و هنری کتاب‌های کودکان هر دو سال یک بار، به مجموعه آثار یک نویسنده و یک تصویرگر داده می شود.
مارگریت دوم ملکه دانمارک حامی و مشوق ویژه اهدای این جایزه است. پشتیبان مالی برنامه‌های جایزه اندرسن تا سال ٢٠٠٨ نیسان موتور ژاپن و از سال ٢٠٠٩ جزیره نامی در کره جنوبی است.
اهدای این جایزه به مجموعه آثار یک نویسنده از سال ۱۹۵۶ و به مجموعه آثار یک تصویرگر از سال ۱۹۶۶ آغازشده است. این جایزه شامل یک پلاک طلا و یک دیپلم افتخار است که در مراسمی در کنگره دو سالانه IBBY، به برندگان اهدا می‌شود. نامزدهای جایزه هانس کریستین اندرسن از سوی دفاتر ملی نامزد می‌شوند و داوران بین‌المللی که از کارشناسان برجسته ادبیات کودکان هستند، برندگان این جایزه را از میان نامزدهای معرفی شده برمی‌گزینند. از جمله معیارهای گزینش برندگان می توان به نکات زیر اشاره کرد:
-کیفیت بالای زیبایی شناختی آثار نویسنده و تصویرگر
-در نظر گرفتن مخاطب کودک و نوجوان
-خلاقیت و نوآوری
-استمرار در خلق اثر برای کودکان و نوجوانان
-اصالت و گستردگی جامعه مخاطب
-داشتن تاثیر ماندگار در ادبیات کودکان جهان
تنها برنده ایرانی این جایزه جهانی فرشید مثقالی تصویرگر نامدار است. مجموعه آثار او در سال ۱۹۷۴ این جایزه را از آن خود کرد. هوشنگ مرادی کرمانی نیز در سال ۱۹۹۲ از سوی هیئت داوران این جایزه مورد تشویق قرار گرفت. از ایران محمدرضا یوسفی در سال ۲۰۰۰ و محمدهادی محمدی در سال ۲۰۰۶ ، احمدرضا احمدی در سال ۲۰۱۰، هوشنگ مرادی کرمانی 2014 و فرهاد حسن زاده 2018 در بخش نویسندگان و نسرین خسروی در سال ۲۰۰۲، محمدعلی بنی اسدی در سال ۲۰۱۲ و پژمان رحیمی زاده در سال 2016 در بخش تصویرگران نامزد دریافت این جایزه شدند.
احمدرضا احمدی در سال ۲۰۱۰ و هوشنگ مرادی کرمانی در سال 2014 در میان ۵ نویسنده فینالیست، و محمدعلی بنی‌اسدی در سال ۲۰۱۲ و پژمان رحیمی‌زاده در سال ۲۰۱۶ در میان ۵ تصویرگر فینالیست این جایزه قرار گرفتند. در سال ۲۰۱۸ نیز فرهاد حسن‌زاده در فهرست 5 نویسنده فینالیست و برتر جهان قرار گرفت و در شهر آتن لوح سپاس این جایزه را دریافت کرد.
چگونگی و مراحل کلی انتخاب نویسنده نامزد جایزه اندرسن توسط شورای کتاب کودک:
گروه تالیف شورای کتاب در بدو امر فهرستی از نویسندگان برجسته کودک و نوجوان که دارای فعالیت مستمر در چند دهه اخیر بودند و همچنین موفق به اخذ جوایز متعدد شده‌اند؛ تهیه می‌کند، آثار این افراد مورد بررسی مجدد قرار می گیرد و در نهایت تعدادی از نام‌های برتر به کمیته جوایز پیشنهاد می شود.
پس از این مرحله کار گروهی برای انتخاب نهایی و تنظیم وتهیه پرونده نامزد به دعوت شورای کتاب کودک تشکیل می‌شود، این گروه غالباً از نمایندگان گروه‌های بررسی، نویسندگان، متخصصان و منتقدان ادبیات کودک شورایی و غیر شورایی، اعضاء انجمن‌ها و نهادهای گوناگون، داوری از دوره‌های قبل جایزه اندرسن و نماینده‌ای از کمیته بین‌الملل تشکیل می‌شود.
در سالهای ۱۳۹۶ و ۹۷ اسامی کار گروه انتخاب و تهیه و تنظیم پرونده فرهاد حسن زاده: هماهنگ کننده سید مهدی یوسفی از اعضاء انجمن نویسندگان، شهرام اقبال زاده از متخصصان ادبیات کودک و عضو انجمن نویسندگان و شورای کتاب کودک، حسین شیخ رضایی از اعضاء شورای کتاب کودک و متخصص ادبیات کودکان، شکوه حاجی نصرالله از اعضاء شورای کتاب کودک و مدرس ادبیات کودکان، مریم محمدخانی عضو شورای کتاب کودک و دبیر اجرایی و داور فهرست لاک‌پشت پرنده، لیلا (رویا) مکتبی فرد از اعضاء شورای کتاب کودک و کارشناس بخش فارسی کتابخانه بین‌المللی کودکان مونیخ، فرزانه آقاپور عضو شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان، سحر ترهنده عضو هیات مدیره شورای کتاب کودک و داور جایزه هانس کریستین اندرسن در سالهای 2012 و 2014
این گروه از میان اسامی نویسندگان مطرح شده، در نهایت به یک نام برای معرفی به دفتر بین المللی می‌رسند. لازم به ذکر است که در این مرحله علاوه بر معیارهای کلی جایزه اندرسن، میزان ترجمه آثار نویسنده به زبان‌های مختلف و همچنین کمیت و کیفیت نقدها و نظرها و مصاحبه‌ها پیرامون آثار نویسنده نیز از ملاک تصمیم‌گیری و انتخاب است.
نام نویسنده نهایی به هیات مدیره شورای کتاب معرفی می‌شود و پس از تایید، مرحله تدوین پرونده آغاز می‌شود. تدوین این پرونده که با تلاش نیروهای داوطلب شورا انجام می‌شود؛ ماه ها به‌طول می‌انجامد. زیرا این پرونده می بایست محورهای زیر را در بر داشته باشد:
-زندگی نامه کامل و جامع نامزد منتخب
-دلایل انتخاب از نظر شورای کتاب
-لیست کامل جوایز و افتخارات
-فهرست کامل نقدها، مصاحبه ها، بریده جراید، پژوهش‌ها و پایان نامه‌ها و… در مورد آثار نامزد انتخابی
-لیست ده اثر برتر نویسنده از نظر شورای کتاب کودک
-کتاب شناسی کامل
-لیست کتاب‌های ترجمه شده به زبان های دیگر
-معرفی پنج اثر از میان آثار به هیات داوران
-طرح جلد، خلاصه‌ای از پنج اثر به همراه تحلیل و دلایل معرفی
-گالری عکس از حضور نویسنده در میان مخاطبان و …
پرونده پس از تکمیل، توسط کمیته بین‌الملل شورا به زبان انگلیسی ترجمه شده و با همکاری گروه تصویر به لحاظ گرافیکی طراحی و صفحه‌آرایی می‌شود.
پس از ارسال پرونده و کتاب‌ها به هیات داوران، فرآیند داوری بین‌المللی آغاز شده و هیات داوران اندرسن با بیش از شش ماه گفتگو و داروی نتیجه را در نمایشگاه کتاب بلونیا اعلام می کنند.
*در این دوره در فرایند ترجمه آثار و پرونده شورای کتاب کودک از حمایت‌ها و همراهی‌های کانون پرورش فکری و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد بهرمند شد.
دلایل شکلی معرفی فرهاد حسن زاده برای نامزدی دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن 2018 :
شورای کتاب کودک مفتخر است که فرهاد حسن زاده را بعنوان نامزد ایرانی دریافت جایزه هانس کریستین اندرسن معرفی می‌کند. دلایل این امر صرف‌نظر از محتوای آثار، عبارتند از:
-سهم انکار ناپذیر او در گسترش ادبیات کودک و نوجوان
-تلاش پیگیر و حضور موثر همیشگی او در ربع قرن گذشته
-فعالیت او در حوزه‌های متنوع رمان، داستان، بازآفرینی، شعر، زندگی نامه نویسی و فعالیت مطبوعاتی
-توانایی او در جذب طیف وسیع مخاطبان در گروه های سنی مختلف
-تعداد بالای آثار و کتاب ها
-ترجمه آثار او به زبان هایی چون انگلیسی، چینی، کردی، مالایی و…
-ساخت عروسک‌ها و اسباب‌بازی بر مبنای شخصیت‌های داستانی که او آفریده است (نظیر شخصیت کوتی‌کوتی)
-حرفه ای بودن او؛ چندان که می‌توان گفت او تنها از راه نوشتن زندگی می‌کند.
-مشارکت او در فعالیت های مدنی (فرهاد حسن زاده یکی از اعضا موسس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران است که به‌عنوان نهادی غیردولتی و تشکلی صنفی فعالیت می‌کند.)
-فعالیت او در زمینه ترویج خواندن و مطالعه کتاب
-حضور مستمر و پررنگ او در مدارس تهران و دیگر شهرها و ارتباط با دانش آموزان
-حضور او در مراکز خاص کودکان از جمله کانون اصلاح و تربیت تهران
-خلق بیش از هشتاد اثر
– کسب بیش از سی جایزه ملی و الواح افتخار و …
-دریافت نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
-ساخت فیلم‌ها و انیمیشن‌هایی از آثار او
-تدوین بیش از بیست و چهار پژوهش دانشگاهی در قالب پایان نامه در مقاطع فوق لیسانس و دکتری، و مقاله علمی – پژوهشی در ژورنال‌های معتبر علمی با موضوع بررسی آثار فرهاد حسن زاده
-نگارش بیش از هفتاد نقد و معرفی با محوریت آثار او
-برگزاری بزرگداشت‌ها و جشن‌های متعدد در نواحی مختلف کشور برای او و آثارش
-معرفی او برای نامزدی دریافت جایزه “آسترید لیندگرن” از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 2017 میلادی
-قرار گرفتن کتاب‌های حسن زاده در لیست افتخار دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (هستی و زیبا صدایم کن)
-نویسنده برگزیده کودکان و نوجوانان ایرانی در اولین دوره جام باشگاه‌های کتاب‌خوانی