نويسنده‌ای كه جايش فقط پشت ميز نيست
منبع نشریه دوچرخه/ ۱۳۹۶
تا کنون فرهاد حسن‌زاده از طرف چند نهاد ايرانی بارها نامزد دريافت جايزه‌‌های جهانی شده است. به همين بهانه نگاهی به ويژگی‌های نويسندگی و برخی از كتاب‌هايش كرده‌ايم.
- در یک نگاه
فرهاد حسن‌زاده، متولد بيستم فروردين ۱۳۴۱، آبادان است. او نوشتن را از سال‌هاي نوجوانی(۱۳۵۵) آغاز كرد؛ يعنی زمانی كه عضو كانون پرورش فكري شد و توانست فكر و احساسش را در قالب نمايشنامه و داستان بروز بدهد.
جنگ و محاصره‌ی شهر آبادان باعث مهاجرت او و خانواده‌اش از آن‌جا شد. او در سال‌های مهاجرت به تحصيل ادامه داد و به خاطر پرداختن ناگزير به دغدغه‌های زندگی از نویسندگی باز ماند.
در سال ۱۳۶۶ ازدواج کرد. با به دنیا آمدن اولین فرزندش قصه‌هایی برای او تعریف می‌کرد و کم‌کم به فکر چاپ آن‌ها افتاد. از سال ۱۳۶۸ همكاری‌اش را با مطبوعات كودك و نوجوان آغاز كرد و اولين داستان‌هايش را در نشريات این گروه سنی به چاپ رساند.
سال ۱۳۷۰ اولین کتابش در شیراز چاپ شد؛ «ماجرای روباه و زنبور». کتابی که خودش هم در تصویرگری آن نقش داشت. به مرور کتاب‌هایش چاپ شدند و مورد توجه قرار گرفتند. هم توجه مخاطبان و هم منتقدان و کارشناسان ادبیات کودک و نوجوان. اینک او نزدیک به ۱۰۰ کتاب نوشته و بیش از ۴۰ جایزه‌ی ملی برای کارهایش گرفته است.
- ویژگی‌های ادبی آثار
نهادهايی كه حسن‌زاده را براي جوايز جهانی «آستريد ليندگرن» و «هانس كريستين اندرسن» معرفی كرده‌اند دلايلی داشته‌اند. به برخی از اين دلايل اشاره مي‌كنيم:
- نویسندگی در بیشتر قالب‌های ادبی مانند داستان كوتاه، داستان بلند، رمان، شعر، افسانه، فانتزی، طنز، زندگينامه، فيلم‌نامه.
- نویسندگی برای تمامی گروه‌های سنی: خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال.
- خلق آثاری تأثیرگذار، باورپذیر و استفاده از تكنيك‌های ادبی خاص و متفاوت.
- خلق آثاری كه راوی آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند؛ روايت‌هايی مملو از تصویرسازی‌های عینی و گفت‌وگوهای باورپذير.
- پرداختن به موضوع‌های گوناگون اجتماعی چون جنگ، مهاجرت، کودکان كار و خيابان، بچه‌های بی‌سرپرست يا بدسرپرست و…
- پرداختن به مسائلی که کمتر در آثار کودک و نوجوان دیده می‌شود، مانند جنگ و صلح، طبقات فرودست، افراد معلول، اختلالات شخصیتی‌ـ‌روانی و…
- تنوع در انتخاب شخصیت‌های محوری و كنشگر (فعال). مشخصاً دخترانی که علیه برخی باورهای غلط ایستادگی می‌کنند.
- بهره‌گیری از طنز در کلام و روایت‌های زنده و انتقادی از زندگی مردم كوچه و بازار.
- زبان ساده و بهره‌گیری اصولی از ویژگی‌های زبان بومی و اصطلاح‌های عاميانه و ضرب‌المثل‌ها.
- نويسندگی و كارهای شبه نويسندگی
يكی از ويژگيی‌های حسن‌زاده كارهای مطبوعاتی اوست. او در كنار نوشتن كتاب، فعاليت‌های مؤثری داشته و بسياری از مخاطبانش او را به خاطر نوشته‌های مطبوعاتی‌اش مي‌شناسند. همچنین برخی از کتاب‌هایش تبدیل به فیلم یا برنامه‌ی رادیو تلویزیونی شده است. «نمكی و مار عينكی»، «ماشو در مه» و «سنگ‌های آرزو» از كتاب‌هايی هستند كه از آن‌ها اقتباس شده است.
حسن‌زاده به همراه تعدادی از نویسندگان، شاعران و مترجمان سنگ بنای تشکیل «انجمن نویسندگان کودک و نوجوان» را گذاشته است. این تشکل اصلی‌ترین نهاد مستقل نویسندگان است که 20 سال از تأسیس آن گذشته. دبیری و داوری چند جشنواره‌ی ادبی و هنری نیز از فعالیت‌های اوست. ارتباط مستمر حسن‌زاده با نهادهای مرتبط با مسائل و حقوق كودكان باعث شده كه شناخت بهتری از اين كودكان داشته باشد.
نگاهی کوتاه به چند اثر
- هستی
«هستی» داستان دختر نوجوانی است که نمی‌خواهد مثل دختر‌های هم‌سن‌وسالش باشد و کارهای دخترانه بکند. او آرزو دارد وقتی بزرگ شد راننده‌ی تریلی، خلبان یا دروازه‌بان تیم شهرش بشود. پدر هستی با رفتارهای هستی مخالف است و مدام او را سرزش و تحقیر می‌کند. با اتفاقاتی که سر راه او و خانواده‌اش قرار می‌گیرد، نگاه هستی به آدم‌ها و محیط اطرافش عوض می‌شود. او به مدد قرارگیری‌اش در موقعیت‌های ناخواسته پوست می‌اندازد و بزرگ می‌شود و می‌فهمد که برای قوی بودن فرقی نمی‌کند که زن باشد یا مرد.
♦ اين كتاب برگزيده‌ی مخاطبان كانون پرورش فكری، لاك‌پشت پرنده و نامزد چند جايزه‌ی ديگر شد. همچنين كانون اين كتاب را به زبان انگليسی ترجمه و منتشر كرده است.
- این وبلاگ واگذار می‌شود
درنا، دختر نوجوانی که در آبادان زندگی می‌کند، در پستوی یک کتابفروشی دفترچه‌ی کهنه‌ای را پیدا می‌کند که حاوی یک داستان عاشقانه واقعی است. او که از یافتن این داستان به‌شدت هیجان‌زده است، آن را از نویسنده‌اش که صاحب کتابفروشی است می‌گیرد و بدون اطلاعش به مرور در وبلاگی به نام «دسته‌کلید» قرار می‌دهد. خوانندگان این وبلاگ، در خلال پُست‌های درنا، با داستان زندگی «زال» و عشق نوجوانی او آشنا می‌شوند.
یکی از شیوه‌های جذاب نوشتن رمان خلق داستانی در دل یک داستان دیگر است. در این شیوه، خواننده دو داستان را همزمان می‌خواند و با آن‌ها پیش می‌رود. حالا اگر نویسنده از شیوه‌ای به جز بازی با زمان حال و فلاش‌بک‌های معمول برای نوشتن رمانش استفاده کند، این جذابیت دوچندان می‌شود و این دقیقا‌‌ً همان کاری است که حسن‌زاده در رمان «این وبلاگ واگذار می‌شود» انجام داده است. او در این رمان یک داستان عاشقانه‌ي قدیمی را در قالب یک وبلاگ روایت می‌کند.
♦ این کتاب برگزيده و نامزد چند جايزه‌ی ادبی شده است.
- کنار دریاچه، نیمکت هفتم
این کتاب دربرگیرنده‌ی هفت داستان کوتاه است. داستان‌هایی که به دغدغه‌های نوجوان امروز توجه می‌کند. مسائلی مانند حریم خصوصی و قداست آن، عشق‌های پاک و‌لی زودگذر نوجوانی، برخورد سنتی بزرگ‌ترها به عشق نوجوان‌ها، کلاس‌های خشک مدرسه و معلم‌های عصاقورت‌داده و شیطنت‌های دانش‌آموزان و…
♦ اين كتاب برگزيده و نامزد چند جشنواره‌ی فرهنگي ايران بوده است.
- عقرب‌های کشتی بمبک
بچه‌های کار برای خود یک گروه درست می‌کنند و اسمش را می‌گذارند «باند عقرب». آن‌ها کشتی کوچک متروکه‌اي را پاتوق خود کرده‌اند. در جریان انقلاب سال 57 این گروه ناخواسته وارد ماجراهایی می‌شوند. آن‌ها یکی از مأموران پلیس را که در همسایگی‌شان زندگی می‌کند گروگان می‌گیرند و به کشتی بمبک می‌برند. از طرفی دیگر «خلو» سردسته‌ی این باند دلبسته‌ی «گلدونه» دختر این مأمور پلیس است. پلیسی که هیچ نقشی در سرکوب انقلابی‌ها ندارد و فقط مأمور راهنمایی و رانندگی است. روایت این داستان ساختارشکنانه و پست‌مدرن است و دارای زبان و موقعیت‌های طنزآمیز است.
♦ اين كتاب اثر تقدیری کتاب سال ایران (سال 1389) و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
- گلستان سعدی ــ قصه‌های شیرین ایرانی
سعدی اشعار و حکایت‌های زیبایی دارد. اما زبان کلاسیک و سنگین او خواندن این حکایت‌ها را برای بچه‌هاي امروز دشوار کرده است. فرهاد حسن‌زاده در این کتاب با انتخاب روایتی بسیار نو، طرح و فضایی تازه از داستان‌ها و حکایت‌های گلستان سعدی ارائه می‌دهد؛ گویی تمام قصه‌های تمثیلی گلستان همین امروز اتفاق افتاده است. موقعیت‌ها به قدری نزدیک به ذهن هستند که وقتی زن و شوهری می‌خواهند خانه‌ای بخرند و با یک همسایه‌ي فضول مواجه می‌شوند و در نهایت از خرید آن منصرف می‌شوند، آدم خیال می‌کند داستان کاملاً امروزی است و معامله قرار بوده در سالی که در آن زندگی می‌کنیم انجام شود. ورودی هر قصه به قدری شیرین است که انگار مخاطب دارد این داستان را از زبان یک نقال باتجربه و خوش‌بیان می‌شنود. «هرچه بود، گذشت و دیگر برنگشت» یا «بهتر است من چیزی نگویم و شما داستان را بخوانید» به شیرینی ورودی قصه‌ها کمک کرده است.
♦ این کتاب برگزيده‌ي شانزدهمين جشنواره‌ي كتاب سال کانون پرورش فکری در بخش بازنويسي سال 1392شده است.
آقای حسن زاده،آثارتان را خیلی دوست دارم. نویسنده ی توانا و دوست داشتنی موفق باشی