سه قصه‌ی خیال‌انگیز با طعم پرسشگری

پی‌تی‌کو... پی‌تی‌کو...

سه قصه‌ی خیال‌انگیز با طعم پرسشگری

سه قصه‌ی خیال‌انگیز با طعم پرسشگری 350 435 فرهاد حسن‌زاده

مجموعه داستان «پی تی کو… پی تی کو…» شامل سه قصه خیال‌انگیز با طعم پرسش‌ها و نکته‌های فلسفی و همچنین تفکر و تأمل‌برانگیز است که ذهن پرسشگر مخاطبان کودک را نشانه رفته و در عین سادگی، مفاهیم پیچیده‌ای را با زبان کودکانه بیان می‌کند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و منتقدان ادبی، نوشتن داستان برای کودکان بر خلاف ظاهر ساده آن، کار دشواری است و نویسنده‌ای که می‌خواهد برای این گروه سنی داستان بنویسد، قبل از هر چیزی باید ارتباط درونی خود با کودک درونش را حتی در بزرگسالی همچنان حفظ کند. به بیان دیگر، نویسنده‌ای که برای کودکان می نویسد، به رغم وارد شدن به دنیای بزرگسالی، باید توانایی دیدن دنیای پیرامون خود از دریچه نگاه کودکان را همانند دوران کودکی خود حفظ کند. البته این به معنای آن نیست که این فرد از دانش و منطق دنیای بزرگسالی دور باشد، بلکه تأکیدی بر خویشتنداری نویسنده به هنگام نوشتن برای کودکان است.

برای توضیح بیشتر در این باره، اشاره به یکی از جدیدترین کتاب‌ها در این زمینه خالی از لطف نیست؛ کتاب«پی تی کو… پی تی کو…» نوشته فرهاد حسن‌زاده شامل سه داستان کوتاه با مضامین خیال ها و پرسش های ذهنی کودکان است. این مجموعه از چند زاویه قابل توجه است. اول این که یکی از اصولی پایه ای داستان کودک که همانا ساده نویسی است، در این مجموعه رعایت شده و نکته بعدی، حضور پررنگ تخیل کودکانه در داستان های این مجموعه است که به زیبایی با نگرش شاعرانه در هم آمیخته و جهان خیال انگیز زیبایی را ساخته که بی گمان برای  خوانندگان کودک می تواند محبوب باشد.

نکته بعدی که ویژگی اصلی داستان های این مجموعه محسوب می شود، وارد شدن به حوزه مفاهیم عمیق فلسفی، آن هم به زبان ساده و کودکانه است که در این مجموعه مخاطبان کم سن و سال را مورد خطاب قرار داده و در لا به لای قصه های خیال انگیزی که روایت می شود، پرسش های ساده فلسفی هم برای تحریک ذهن مخاطب مطرح می شود.

در اولین داستان کوتاه این مجموعه(پی تی کو… پی تی کو…) که عنوان کتاب هم از آن برگرفته شده، قصه یک کره اسب چموش روایت می‌شود که بخشی از یک تابلوی نقاشی روی دیوار است. کره اسب که مدت هاست در یک قاب طلایی قرار گرفته  و جای ثابتی داشته است، با ورجه و ورجه  کردن در درون قاب طلایی، باعث شل شدن میخ قاب تابلوی روی دیوار و افتادن آن به زمین می شود؛ چیزی که هدف اصلی کره اسب محسوب می شده و او برای رسیدن به این نقطه بارها با قاب طلایی بحث کرده و خود را مصمم به این کار نشان داده است. ظاهراً با شل و کنده شدن میخ قاب طلایی و افتادن آن(همراه با کره اسب درون نقاشی) به روی زمین، قصه هم به پایان می رسد و در کتاب هم عملاً این گونه می شود، البته با مطرح کردن یک پرسش اساسی که همزمان با پایان یافتن قصه، ذهن مخاطب کودک را به خود مشغول می کند. در یک پاراگراف قبل از پایان داستان می خوانیم: «…همان میخ اول قصه طاقت نیاورد و شل شد. چکش هم به خواب سنگینی فرو رفته بود. میخ با یک حرکت کوچولو، قصه را به آخر رساند. نه! صبر کنید، هنوز چند خط دیگر مانده.»

بلافاصله آن سئوال اساسی پایان قصه در ادامه این جمله مطرح می شود:« قاب طلایی شکسته و توی انبار افتاده است. شاید صاحبش شب عید فکری به حالش بکند، شاید هم نه؛ اما راستی… کره اسب کجاست؟» (ص 13)

طبیعی است که با این نوع پایان بندی قصه، خواننده کوچک از خود بپرسد، پس کره اسب چه شد و کجاست؟ پاسخ به این پرسش پایانی قصه، به تعداد خوانندگانش می تواند متفاوت باشد، چرا که اصولاً چنین پایان های باز برای همین منظور تدارک دیده می شود. خوشبینانه ترین برداشت از این پایان بندی که دم دستی ترین تعبیر هم محسوب می شود، می تواند این باشد که با افتادن و شکستن قاب طلایی، کره اسب به آرزویش رسیده و از حصار قاب رها شده و به آزادی دلخواهش رسیده است. هر چند نویسنده به این تعبیر هم قطعیت نبخشیده و ممکن است تعابیر دیگری هم از ذهن خوانندگان کودک بگذرد که آنها هم می تواند پایان این داستان باشد. این نوع پایان بندی امروزه بیشتر دلخواه کودکان است.

در داستان دوم کتاب با عنوان «باد دوچرخه سوار» هم یک قصه ساده روایت شده که پایان آن به نکته تأمل برانگیز ختم می شود. شخصیت اصلی این قصه «باد» است که سوار بر دوچرخه در جاهای مختلف جولان می دهد و سر راهش هر چه را که می بیند از روی آن رد می شود و خرابش می کند و اتفاقاً از این کارش لذت هم می برد، اما موقعی که می خواهد به این کارش ادامه بدهد، باد تایرهای دوچرخه خالی و لایرها پنچر می شود. او با آن که خود باد است، اما از باد کردن تایرها عاجز می ماند، چون وسیله این کار را ندارد و این جاست که آن نکته کلید مدنظر نویسنده مطرح می شود:

«…سعی کرد تایرهایش را باد کند؛ اما هر کاری کرد، نشد. چون تلمبه و سوزن مخصوص و چسب پنچرگیری نداشت. اشکش در آمد. او باد بود و دوچرخه اش برای حرکت باد نداشت. در تمام زندگی اش همچین صحنه ای را به یاد نداشت.» ( ص 19)

این نکته پایانی داستان«باد دوچرخه سوار»به ظاهر ساده و پیش پا افتاده است، اما می تواند ذهن خواننده کودک را تا مدت ها به خود مشغول کند.

نویسنده در داستان سوم و پایانی کتاب با عنوان«دو لقمه چرب و نرم» بیشتر بر روی عنصر تخیل تمرکز کرده و می شود گفت جنس این داستان با دو داستان قبلی تا حدودی فرق می کند. در این اثر دیگر از آن پرسش ذهنی و فلسفی داستان«پی تی کو… پی تی کو…»یا نکته تفکربرانگیز داستان«باد دوچرخه سوار»  خبری نیست. در مقابل فکر عنصر خیال پر رنگ است.  قصه این اثر روایت تازه ای از تقابل گرگ و گوسفند است که با شکست گرگ و پیروزی گوسفندها به پایان می رسد.

در مجموع می توان گفت مجموعه داستان«پی تی کو… پی تی کو…»بیان قصه های خیال انگیز با طعم پرسش ها و نکته های فلسفی و همچنین تفکر و تأمل برانگیز است که ذهن پرسشگر مخاطبان کودک را نشانه رفته و در عین سادگی، مفاهیم گاه عمیق و پیچیده ای را با زبان کودکانه بیان می کند.

چاپ اول (1391) کتاب«پی تی کو… پی تی کو…»نوشته فرهاد حسن زاده با تصویرگری علی خدایی، ویراستاری مرضیه اصل طلوع، نظارت هنری کوروش پارسانژاد و صفحه آرایی شیده زرین برای گروه های سنی«ب»و «ج» در 28 صفحه مصور(رنگی) با شمارگان 10000 نسخه و قیمت 2500 تومان از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ و منتشر شده است.

نویسنده: علی الله سلیمی

 

    روزی روزگاری

    فرهاد حسن‌زاده

    فرهاد حسن زاده، فروردین ماه ۱۳۴۱ در آبادان به دنیا آمد. نویسندگی را در دوران نوجوانی با نگارش نمایشنامه و داستان‌های کوتاه شروع کرد. جنگ تحمیلی و زندگی در شرایط دشوار جنگ‌زدگی مدتی او را از نوشتن به شکل جدی بازداشت. هر چند او همواره به فعالیت هنری‌اش را ادامه داد و به هنرهایی مانند عکاسی، نقاشی، خطاطی، فیلنامه‌نویسی و موسیقی می‌پرداخت؛ اما در اواخر دهه‌ی شصت با نوشتن چند داستان‌ و شعر به شکل حرفه‌ای پا به دنیای نویسندگی کتاب برای کودکان و نوجوانان نهاد. اولین کتاب او «ماجرای روباه و زنبور» نام دارد که در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسید. حسن‌زاده در سال ۱۳۷۲ به قصد برداشتن گام‌های بلندتر و ارتباط موثرتر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان از شیراز به تهران کوچ کرد…

    دنیای کتاب‌ها... دنیای زیبایی‌ها

    کتاب‌ها و کتاب‌ها و کتاب‌ها...

    فرهاد حسن‌زاده برای تمامی گروه‌های سنی کتاب نوشته است. او داستان‌های تصویری برای خردسالان و کودکان، رمان، داستان‌های کوتاه، بازآفرینی متون کهن و زندگی‌نامه‌هایی برای نوجوان‌ها و چند رمان نیز برای بزرگسالان نوشته است.

    ترجمه شده است

    به زبان دیگران

    برخی از کتاب‌های این نویسنده به زبان‌های انگلیسی، چینی، مالایی، ترکی استانبولی و کردی ترجمه شده و برخی در حال ترجمه به زبان عربی و دیگر زبا‌ن‌هاست. همچنین تعدادی از کتاب‌هایش تبدیل به فیلم یا برنامه‌ی رادیو تلویزیونی شده است. «نمكی و مار عينكي»، «ماشو در مه» و «سنگ‌های آرزو» از كتاب‌هايي هستند كه از آن‌ها اقتباس شده است.

    بعضی از ویژگی‌های آثار :

    • نویسندگی در بیشتر قالب‌های ادبی مانند داستان كوتاه، داستان بلند، رمان، شعر، افسانه، فانتزی، طنز، زندگينامه، فيلم‌نامه.
    • نویسندگی برای تمامی گروه‌های سنی: خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال.
    • خلق آثاری تأثیرگذار، باورپذیر و استفاده از تكنيك‌های ادبی خاص و متفاوت.
    • خلق آثاری كه راوی آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند؛ روايت‌هايی مملو از تصویرسازی‌های عینی و گفت‌وگوهای باورپذير.
    • پرداختن به موضوع‌های گوناگون اجتماعی چون جنگ، مهاجرت، کودکان كار و خيابان، بچه‌های بی‌سرپرست يا بدسرپرست و…
    • پرداختن به مسائلی که کمتر در آثار کودک و نوجوان دیده می‌شود، مانند جنگ و صلح، طبقات فرودست، افراد معلول، اختلالات شخصیتی‌ـ‌روانی و…
    • تنوع در انتخاب شخصیت‌های محوری و كنشگر (فعال). مشخصاً دخترانی که علیه برخی باورهای غلط ایستادگی می‌کنند.
    • بهره‌گیری از طنز در کلام و روایت‌های زنده و انتقادی از زندگی مردم كوچه و بازار.
    • زبان ساده و بهره‌گیری اصولی از ویژگی‌های زبان بومی و اصطلاح‌های عاميانه و ضرب‌المثل‌ها.

    او حرف‌های غیرکتابی‌اش را این‌جا می‌نویسد.

    به دیدارش بیایید و صدایش را بشنوید