♦یادداشتی بر رمان قطار جک لندن
♦افسانه فرقدانی
◊بی‌شک جنگی طاقت‌فرسا و طولانی به رخداد مهمی در تمام حوزه‌های زیستی ایرانیان تبدیل شده است؛ رخدادی که می‌تواند زندگی هر ایرانی را به قبل از آن و پس از آن تبدیل کند؛ رخدادی که سینما، تئاتر و ادبیات را نیز تا حد زیادی به زیر سایۀ خودش کشانده است. اما قطار جک لندن همانطور که آن را در نامش یادآور شده دوربینش را در زاویۀ متفاوتی قرار داده است. سام هلچین متعلق به شهری است که به‌خاطر وجود پالایشگاه نفت دوفرهنگی شده؛ مردی آبادانی که شیفتۀ جک لندن، نویسندۀ کلاسیک آمریکایی است. حالا در میانۀ اعتصابات کارگری و فعالیت احزاب چپ و توده، ناگهان صدای انفجاری مهیب خبر حادثه‌ای ناگوار را در شهر می‌پیچاند و مردم آبادان ناباورانه دل به زودگذر بودن این جغد شوم جنگ می‌سپارند اما توفان پایدار است و تند و به سرعت زندگی همگان را در هم می‌پیچد و حتا تصادم احزاب، عقاید و مخالف و موافق و حتا عشق را در روزهایی که هنوز گرد انقلاب ۵۷ نخوابیده، درمی‌نوردد و جدایی مسیر آدم‌های یک خانواده سنتی و پرجمعیت را رقم می‌زند. اگرچه آژیر‌های گاه و بیگاه آدم‌های سال ۵۹ را گرد هم می‌آورد تا در نقطه‌ای پناه بگیرند و بگریزند و به آینده‌ای نامعلوم قدم بگذارند، اما در نهایت حکم لازم بر تقدیری محتوم و جداگانه ورق‌ها را بُر می‌زند. جک لندن کارگر شرکت نفت است و در میانۀ زیستی انگلیسی-آبادانی، تصویری تمام‌نما از فرهنگ تلفیقی جنوب را به تصویر می‌کشد.
ایران هنوز به آرامش پس از توفان نرسیده بود که خود را در میانۀ گردبادی عظیم می‌بیند. جک لندن و خانوادۀ پرجمعیتش با تهاجم دشمنی روبه‌رو می‌شوند و ناگزیر در جنگی ویرانگر قرار می‌گیرند. قطار جک لندن روایتی پرکشش از داستانی رئالیستی است که حقیقت را در جزئیات یافته و با بیان این جزئیات آینه‌ای از واقعیت را چنان ارائه می‌کند تا قصه را جوری تعریف کند که گویا ما در حال تماشای فیلمی هستیم با لوکیشن آبادان که با همزمانی‌اش با جنگ، صحنه‌ای را تدارک می‌بیند که در آن تمام زوایای زیستیِ عینی و تاحدودی ذهنیت شخصیت‌ها را با احاطۀ دانای کل ببینیم. سام هلچین سی سال از زندگی خودش و خانواده‌اش را تا گذاشتن نقطۀ پایانی تکان‌دهنده پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.
قطار جک لندن از دل یکی از بزرگ‌ترین حوادث تاریخ معاصر ایران بیرون می‌آید و تونلی تاریک و پرهول را طی می‌کند؛ داستان زندگی یک خانوادۀ آبادانی درست پس از بزرگ‌ترین حادثۀ هزارسال گذشتۀ ایران شمایل ایرانی گیج و بی‌ثبات روزهای نخستین انقلاب را نشانه می‌گیرد و به دل تلاقی و تداخل عقاید مختلف در چارچوب یک خانواده می‌رود تا با جزئیاتی تصویری مخاطب را با زبان روایی خدای جنوب به پایانی پراندوه اما همچنان امیدوار بکشاند.
تمام صحنه‌های رمان قطار جک لندن در بستری تاریخی اتفاق می‌افتد که دیرزمانی بخشی از زندگی یا خاطرات مردم ایران را تشکیل می‌داده است. و داستان راه درازی را از پالایشگاه آبادان تا هتل اینترنشنال تهران طی می‌کند و یک دور کامل می‌زند تا آبادان دوباره در دورنمایی خاکستری و غبارگرفته اما همچنان زنده پدیدار شود.
داستان قطار جک لندن اگرچه در آغاز جنگ رخ می‌دهد و یکی از مهمترین درونمایه‌های داستانی را در برمی‌گیرد اما مهمتر از آن به انسان و زندگی نظر دارد و عشق را نیز از منظری نو و با نگاهی انسانی و بدون قضاوت تعریف می‌کند.
🔸منبع روزنامه اعتماد| خرداد ۱۴۰۲