فرهاد حسن‌زاده و معیارهای نوبل ادبیات کودک و نوجوان/ محسن هجری

فرهاد حسن‌زاده و معیارهای نوبل ادبیات کودک و نوجوان/ محسن هجری

فرهاد حسن‌زاده و معیارهای نوبل ادبیات کودک و نوجوان/ محسن هجری 575 336 فرهاد حسن‌زاده

خبر کوتاه بود: «دفتر بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان «IBBY» با انتشار فهرست اسامی نامزدهای دریافت جایزه‌ی هانس کریستین اندرسن، نام فرهاد حسن‌زاده، نویسنده‌ی ایرانی، را نیز برای رقابت به منظور دریافت این جایزه در این فهرست قرار داد .او در مرحله‌ی نهایی باید با ماری آدو مورایل از فرانسه، اکیو کادونو از ژاپن، جوی کاولی از نیوزلند و اولف استارک از سوئد رقابت کند.»

اما این خبر کوتاه، به واقع پیامد روندی بلندمدتبه در ازای نزدیک به سه دهه فعالیت مستمر فرهاد در عرصه‌ی ادبیات کودک و نوجوان ایران بود. این‌که حسن‌زاده در مرحله‌ی نهایی نوبل کوچک برگزیده شود، بدون شک از بزرگ‌ترین موفقیت‌های ادبیات کودک و نوجوان ایران در طول دهه‌های اخیر است. اما حتی اگر این اتفاق نیفتد، چیزی از ارزش‌های غیرقابل انکار کارنامه‌ی ادبی این نویسنده کم نمی‌کند.

بنا بر اعلام هیئت داورانIBBY مهم‌ترین معیارهای انتخاب برگزیدگان، زیبایی‌شناسی، ادبیات نوشتاری، نوآوری، طراوات، توانایی متن، کنجکاوی‌ها و نیز ارتباط مستمر اثر با مخاطب بوده است. با توجه به این‌که هیئت داوران ترکیبی بسیار متنوع از کشورهایی چون کانادا، روسیه، ژاپن، اسپانیا، اسلوونی، یونان، لبنان، ونزوئلا، مصر، آرژانتین و آمریکا بوده، راه‌یابی حسن‌زاده به مرحله‌ی نهایی گویای آن است که او به زبانی مشترک و قابل فهم برای فرهنگ‌های گوناگون دست یافته است؛ زبانی که متکی به زیبایی‌شناسی، نوآوری، طراوت و مهم‌تر از همه فهم نیازهای مخاطبان بوده است.

سال ۱۳۸۳ در نقدی بر آثار فرهاد حسن‌زاده مجموعه آثارش را از سال های ۶۸ تا ۷۸ نمونه‌ای از یک حس نوستالژیک در ادبیات کودک و نوجوان ایران توصیف کردم. حسی که تأثیرپذیری نویسنده از جغرافیای زندگی‌اش را در شهر آبادان به تصویر می‌کشید و با آن‌که حتی در اثر درخشان حسن‌زاده، یعنی رمان هستی، این حس نوستالژیک هم‌چنان دیده می شود، او در این حس که گاهی با رگه‌هایی از تلخی آمیخته، متوقف نمی‌ماند. روی آوردن حسن‌زاده به فانتزی، طنز و فضاهایی که قرین شادمانی و تحول برای مخاطبان است، نشان می‌دهد او علی رغم دلبستگی‌های نوستالژیک خود، به مخاطبان احترام می‌گذارد و نیازها و زبان آن‌ها را در آثار و تألیفات خود لحاظ می‌کند.

برای کسانی که فرهاد حسن‌زاده را از نزدیک می شناسند، ویژگی استمرار و تلاشگری او در امر نوشتن بارز است. او پیوسته در فضاهای متنی به دنبال راه‌های جدیدی می‌گردد که با مخاطب امروز حرف‌هایش را در میان بگذارد و حالا که داورانی از کشورها و فرهنگ‌های متفاوت او را به خاطر داشتن چنین ویژگی‌هایی شایسته‌ی راه‌یابی به مرحله‌ی نهایی جایزه‌ی هانس کریستین آندرسن دانسته‌اند، با اطمینان خاطر می‌توان گفت که فرهاد حسن‌زاده به زبان مشترک ملت‌ها و فرهنگ‌های گوناگون دست یافته است؛ دستاوردی که می‌تواند برای ادبیات کودک و نوجوان ایران راهگشا باشد.

به قطع و یقین هر نویسنده‌ی ایرانی مسیر مورد علاقه‌ی خود را در انتخاب مضامین و فضاهای متنی دنبال می‌کند، اما نکته‌ای که از فرهاد می‌توان آموخت، داشتن گوشه‌ی چشمی به مخاطبان بدون مرزی است که در سراسر جهان می‌توانند خواننده‌ی ادبیات معاصر ایران باشند.

    روزی روزگاری

    فرهاد حسن‌زاده

    فرهاد حسن زاده، فروردین ماه ۱۳۴۱ در آبادان به دنیا آمد. نویسندگی را در دوران نوجوانی با نگارش نمایشنامه و داستان‌های کوتاه شروع کرد. جنگ تحمیلی و زندگی در شرایط دشوار جنگ‌زدگی مدتی او را از نوشتن به شکل جدی بازداشت. هر چند او همواره به فعالیت هنری‌اش را ادامه داد و به هنرهایی مانند عکاسی، نقاشی، خطاطی، فیلنامه‌نویسی و موسیقی می‌پرداخت؛ اما در اواخر دهه‌ی شصت با نوشتن چند داستان‌ و شعر به شکل حرفه‌ای پا به دنیای نویسندگی کتاب برای کودکان و نوجوانان نهاد. اولین کتاب او «ماجرای روباه و زنبور» نام دارد که در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسید. حسن‌زاده در سال ۱۳۷۲ به قصد برداشتن گام‌های بلندتر و ارتباط موثرتر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان از شیراز به تهران کوچ کرد…

    دنیای کتاب‌ها... دنیای زیبایی‌ها

    کتاب‌ها و کتاب‌ها و کتاب‌ها...

    فرهاد حسن‌زاده برای تمامی گروه‌های سنی کتاب نوشته است. او داستان‌های تصویری برای خردسالان و کودکان، رمان، داستان‌های کوتاه، بازآفرینی متون کهن و زندگی‌نامه‌هایی برای نوجوان‌ها و چند رمان نیز برای بزرگسالان نوشته است.

    ترجمه شده است

    به زبان دیگران

    برخی از کتاب‌های این نویسنده به زبان‌های انگلیسی، چینی، مالایی، ترکی استانبولی و کردی ترجمه شده و برخی در حال ترجمه به زبان عربی و دیگر زبا‌ن‌هاست. همچنین تعدادی از کتاب‌هایش تبدیل به فیلم یا برنامه‌ی رادیو تلویزیونی شده است. «نمكی و مار عينكي»، «ماشو در مه» و «سنگ‌های آرزو» از كتاب‌هايي هستند كه از آن‌ها اقتباس شده است.

    بعضی از ویژگی‌های آثار :

    • نویسندگی در بیشتر قالب‌های ادبی مانند داستان كوتاه، داستان بلند، رمان، شعر، افسانه، فانتزی، طنز، زندگينامه، فيلم‌نامه.
    • نویسندگی برای تمامی گروه‌های سنی: خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال.
    • خلق آثاری تأثیرگذار، باورپذیر و استفاده از تكنيك‌های ادبی خاص و متفاوت.
    • خلق آثاری كه راوی آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند؛ روايت‌هايی مملو از تصویرسازی‌های عینی و گفت‌وگوهای باورپذير.
    • پرداختن به موضوع‌های گوناگون اجتماعی چون جنگ، مهاجرت، کودکان كار و خيابان، بچه‌های بی‌سرپرست يا بدسرپرست و…
    • پرداختن به مسائلی که کمتر در آثار کودک و نوجوان دیده می‌شود، مانند جنگ و صلح، طبقات فرودست، افراد معلول، اختلالات شخصیتی‌ـ‌روانی و…
    • تنوع در انتخاب شخصیت‌های محوری و كنشگر (فعال). مشخصاً دخترانی که علیه برخی باورهای غلط ایستادگی می‌کنند.
    • بهره‌گیری از طنز در کلام و روایت‌های زنده و انتقادی از زندگی مردم كوچه و بازار.
    • زبان ساده و بهره‌گیری اصولی از ویژگی‌های زبان بومی و اصطلاح‌های عاميانه و ضرب‌المثل‌ها.

    او حرف‌های غیرکتابی‌اش را این‌جا می‌نویسد.

    به دیدارش بیایید و صدایش را بشنوید